بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا، اختلالی است که به کاهش شدید وزن و لاغری مفرط ناشی از خود گرسنگی منجر می‌شود. این اختلال در نهایت می‌تواند به شدت به سلامت جسمی و روانی آسیب برساند، تا جایی که در موارد شدید، گرسنگی می‌تواند کشنده باشد.
براساس تحقیقات، حدود 2 درصد از زنان و 0.3 درصد از مردان در طول زندگی خود به بی‌اشتهایی دچار می‌شوند. اگرچه این اختلال عمدتاً در دختران و زنان بزرگسال مشاهده می‌شود، اما می‌تواند در هر فردی از هر جنسیت، سن، نژاد یا فرهنگ رخ دهد. افرادی که در مشاغلی که بر لاغری تأکید دارند، مانند ورزشکاران و رقصندگان، نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
علائم رایج بی‌اشتهایی شامل لاغری شدید، ترس از افزایش وزن، حذف وعده‌های غذایی، امتناع از خوردن در ملاء عام، پیگیری مداوم وزن، رژیم‌های ورزشی سخت و پوشیدن لباس‌هایی برای ایجاد ظاهر لاغرتر است. افراد مبتلا به بی‌اشتهایی معمولاً تلاش می‌کنند تا با کنترل شکل و اندازه بدن خود، احساس ارزشمندی بیشتری پیدا کنند.
عوامل ایجاد بی‌اشتهایی
بی‌اشتهایی، در حالی که به غذا مربوط می‌شود، ریشه‌ای روانی دارد. افراد مبتلا به این اختلال، غذا را به شدت محدود می‌کنند و خود را با لاغری برابر می‌دانند. به نظر آن‌ها، هرچه لاغرتر باشند، ارزش بیشتری خواهند داشت، بنابراین هرگز نمی‌توانند به اندازه کافی لاغر باشند. این نگرش تحریف‌شده درباره بدن می‌تواند به بیماری‌های جدی منجر شود.
عوامل متعددی در بروز بی‌اشتهایی نقش دارند، هرچند هیچ دلیل قطعی برای آن وجود ندارد. اگر یکی از اعضای خانواده نزدیک مانند والدین یا خواهر و برادر به اختلال خوردن مبتلا باشند، خطر ابتلا به بی‌اشتهایی افزایش می‌یابد. ویژگی‌های شخصیتی مانند کمال‌گرایی و حساسیت نیز معمولاً با این اختلال مرتبط هستند.
عوامل ژنتیکی نیز نقش مهمی در بروز بی‌اشتهایی دارند. تحقیقات نشان داده‌اند که برخی از ژن‌ها با بی‌اشتهایی مرتبط هستند و می‌توانند به اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و وسواس اجباری مرتبط شوند. همچنین، ژن‌های مرتبط با متابولیسم چربی، فعالیت بدنی و مقاومت در برابر دیابت نوع 2 ممکن است با ژن‌های مرتبط با شرایط روانی ترکیب شده و خطر ابتلا به بی‌اشتهایی را افزایش دهند. این یافته‌ها هنوز در مراحل ابتدایی هستند و تحقیقات بیشتری برای درک کامل نقش ژنتیک در بروز این اختلال لازم است.
تأثیر بی‌اشتهایی بر سلامت و تندرستی
بی‌اشتهایی، علاوه بر مشکلات جسمی و روانی که ایجاد می‌کند، می‌تواند عوارض جدی جسمی به همراه داشته باشد. در نتیجه گرسنگی مزمن، ممکن است با مشکلات زیر مواجه شوید:
- کاهش غیرطبیعی ضربان قلب
- افت فشار خون
- تغییرات غیرطبیعی در تعداد سلول‌های خونی
- افزایش خطر نارسایی قلبی
- کاهش تراکم استخوان و احتمال ابتلا به پوکی استخوان یا کمبود توده استخوانی
- ضعف عضلانی
- کم‌آبی بدن که در موارد شدید ممکن است به نارسایی کلیه منجر شود
- اختلال در دوره‌های قاعدگی در زنان
- کاهش سطح تستوسترون در مردان
- احساس ضعف، خستگی و سرگیجه، یا حتی افتادن
- خشکی پوست که ممکن است به رنگ زرد متمایل شود
- تغییر رنگ نوک انگشتان به آبی
- خشکی و ریزش مو
- رشد موهای کرکی بر روی بدن برای حفظ دما
علاوه بر مشکلات جسمی، بی‌اشتهایی می‌تواند عوارض روانی نیز به همراه داشته باشد، از جمله:
- دروغ گفتن در مورد عادات غذایی
- تحریک‌پذیری
- انصراف از فعالیت‌های اجتماعی
- بی‌حسی عاطفی
- افکار وسواسی درباره افزایش وزن
- احساس ناامنی درباره ظاهر خود
- کاهش علاقه به روابط جنسی
- اضطراب و افسردگی
- افکار خودکشی
راهنمایی و انتظارات برای درمان
بی‌اشتهایی عصبی، که وضعیتی جدی و گاهی کشنده است، نیاز به تشخیص و درمان مناسب دارد. پس از تشخیص، درمان معمولاً شامل ترکیبی از روان‌درمانی، مشاوره با روانپزشک و مشاوره تغذیه است.
اگر هنوز تحت مراقبت متخصصان بهداشت روان نیستید، می‌توانید با روانپزشک یا روانشناس مشورت کنید. توصیف علائم و احساسات خود در رابطه با رفتارهایتان می‌تواند مفید باشد. تهیه لیستی از علائم و وضعیت‌های مرتبط قبل از ملاقات ممکن است کمک‌کننده باشد. مطمئن شوید که اطلاعات شخصی مانند سابقه خانوادگی اختلالات خوردن، استرس‌های عمومی، تغییرات اخیر زندگی و الگوهای غذایی خود را ذکر کنید. پزشک ممکن است علاوه بر آزمایش‌های فیزیکی برای ارزیابی اثرات جسمی ناشی از اختلال، درباره عادات غذایی روزانه، افکار و احساسات شما در مورد وزن و ظاهر پرسش‌هایی مطرح کند. در گفت‌وگو درباره احساسات و اطلاعات دیگر که به نظر بی‌ربط می‌آید، تردید نکنید. ارائه یک تصویر کامل از وضعیت روانی و جسمی‌تان به پزشک بسیار مهم است.
برای درمان بی‌اشتهایی، از یک متخصص آموزش‌دیده و با تجربه استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که با روش‌های درمانی پیشنهادی آن‌ها و اهداف درمانی موافقید. اگر از پاسخ‌های آن‌ها رضایت ندارید یا در همکاری با آن‌ها راحت نیستید، به دنبال گزینه‌های دیگر باشید.
معمولاً درمان اولیه برای بی‌اشتهایی، رفتار درمانی شناختی (CBT) است. این درمان کوتاه‌مدت به شما کمک می‌کند تا ارتباط افکار و احساسات منفی خود با اختلال خوردن را درک کنید. درمانگر شما می‌تواند به شما در مدیریت احساسات و ایجاد روش‌های جدید تفکر و رفتار درباره غذا کمک کند. CBT همچنین به شما یاد می‌دهد که چگونه با استرس کنار بیایید و با نگرانی‌های گسترده‌تری مانند عزت نفس و روابط شخصی مواجه شوید. در برخی موارد، علاوه بر مشاوره فردی، ممکن است درمانگر پیشنهاد کند که در گروه درمانی یا گروه‌های پشتیبانی شرکت کنید.
روش‌های تکمیلی برای مدیریت بی‌اشتهایی
علاوه بر مشاوره روان‌شناختی، روش‌ها و رویکردهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به کاهش علائم بی‌اشتهایی و بهبود رفتارهای مرتبط با آن کمک کنند. در حالی که دارویی خاص برای درمان بی‌اشتهایی شناسایی نشده است، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی یا اضطراب را در صورت نیاز تجویز کند.
متخصص تغذیه معتبر یا تغذیه بالینی می‌تواند در تدوین و اجرای یک برنامه غذایی متعادل به شما کمک کند و همچنین در دستیابی یا حفظ وزن مناسب (در محدوده سلامتی) موثر باشد.
علاوه بر این، ارائه‌دهندگان خدمات درمانی ممکن است روش‌های تکمیلی مانند کلاس‌های حرکتی، آموزش مراقبه و ذهن‌آگاهی، یوگا، اسب‌درمانی یا هنر درمانی را توصیه کنند. هرچند این برنامه‌ها به‌طور مستقیم بی‌اشتهایی را درمان نمی‌کنند، اما می‌توانند به کاهش استرس، افزایش روحیه و بهبود وضعیت بدنی کمک کنند و به شما بیاموزند که کنترل بهتری بر روی زندگی خود داشته باشید.
میزان درمان بی‌اشتهایی می‌تواند از درمان‌های سرپایی ساده تا درمان‌های سرپایی شدید و حتی برنامه‌های بستری نیمه‌وقت یا تمام‌وقت در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها یا مراکز درمانی اختلالات خوردن متفاوت باشد. شدت علائم شما میزان و نوع مراقبت‌های مورد نیازتان را تعیین می‌کند.