مالیخولیا چیست؟ انواع، دلایل ابتلا و بررسی روش‌های درمان آن(محمدرضا عبدخانی)

مالیخولیا یا افسردگی مالیخولیایی یکی از زیرگروه‌های اختلال افسردگی اساسی (MDD) است که با نشانه‌های مالیخولیایی مشخص می‌شود. در گذشته، این نوع افسردگی به عنوان یک اختلال مستقل در نظر گرفته می‌شد، اما انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) اکنون آن را به عنوان یک ویژگی خاص برای تشخیص افسردگی اساسی به رسمیت می‌شناسد.

 مالیخولیا چیست؟

افسردگی مالیخولیایی، نوعی شدید از افسردگی است که پژوهشگران معتقدند عمدتاً بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) تأثیر می‌گذارد. این نوع افسردگی ممکن است در برابر درمان‌های معمولی افسردگی مانند داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین انتخابی (SSRIs)، روان‌درمانی و حتی بستری شدن مقاومت بیشتری نشان دهد، که درمان آن را چالش‌برانگیزتر می‌کند.

علائم مالیخولیا:

علائم افسردگی مالیخولیایی شامل موارد زیر می‌شود:

• احساس غمگینی شدید و مداوم به مدت طولانی
• از دست دادن علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش گذشته
• کاهش انرژی یا احساس خستگی شدید
• اضطراب یا تحریک‌پذیری
• تغییرات در الگوی خوردن (بیشتر یا کمتر از حد معمول)
• تغییرات در الگوی خواب (بیشتر یا کمتر از حد معمول)
• مشکلات در تمرکز، تصمیم‌گیری و حافظه
• تفکر یا صحبت درباره مرگ یا خودکشی
• تمایل به خودکشی یا تلاش برای آن

این نوع افسردگی به دلیل شدت علائم، نیاز به توجه و مراقبت ویژه دارد.افسردگی مالیخولیایی شامل ویژگی‌هایی است که آن را از دیگر انواع افسردگی متمایز می‌کند. افراد مبتلا به این نوع افسردگی:

• از بیشتر یا تمامی فعالیت‌های روزمره خود لذت نمی‌برند.
• به رویدادها یا اخبار خوشایند هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند.
• احساس عمیقی از ناامیدی و بی‌ارزشی دارند.
• با اختلالات خواب روبرو هستند.
• کاهش وزن قابل توجهی را تجربه می‌کنند.
• دائماً با حس گناه و عذاب وجدان دست و پنجه نرم می‌کنند.

تغییرات رفتاری در افراد مبتلا به افسردگی مالیخولیایی:

• متوقف شدن ناگهانی در هنگام صحبت کردن
• نداشتن تماس چشمی یا نگاه ثابت هنگام مکالمه
• حرکات کند در بخش‌های مختلف بدن مانند سر، دست و پا
• خمیدگی در وضعیت بدن
• لمس مکرر صورت یا بدن
• تجربه دردهای بدنی بدون علت مشخص

علل ایجاد افسردگی مالیخولیایی از منظر روانشناسی:

دلایل ابتلا به این اختلال می‌تواند از دیدگاه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گیرد. یکی از دیدگاه‌های روانشناسی به عوامل زیستی مرتبط می‌شود:

دلایل زیستی:

تغییرات در ساختار و عملکرد مغز و مسیرهای هورمونی، از دلایل مهم ایجاد این نوع افسردگی به شمار می‌آید. در این حالت، بخش‌هایی از مغز مانند هیپوتالاموس، غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی که در کنترل حافظه، تفکر و تنظیم احساسات نقش دارند، ممکن است دچار اختلال شوند. این مسیر تحت عنوان محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA) شناخته می‌شود. مواد شیمیایی ترشح شده از این غدد می‌توانند عملکردهای مهم بدن از جمله اشتها، متابولیسم و حافظه را تحت تاثیر قرار دهند.

دیدگاه شناختی

بر اساس این دیدگاه، افسردگی مالیخولیایی ناشی از افکار منفی و الگوهای شناختی نامناسبی است که شامل تعمیم‌دادن و تفکر دوگانه (همه‌چیز یا هیچ‌چیز) و خودسرزنش‌گری می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال تمایل دارند به‌طور مداوم درگیر افکار منفی باشند که تأثیر زیادی بر حالت عاطفی آن‌ها دارد.

 دیدگاه فروید

از منظر روانکاوی، به‌ویژه نظر فروید، افسردگی مالیخولیایی ناشی از خشم سرکوب‌شده‌ای است که فرد به‌جای ابراز آن به دیگران، به خود بازمی‌گرداند. این خشم معمولاً ریشه در تجربیات کودکی مانند فقدان محبت یا از دست دادن یکی از والدین دارد.

دیدگاه رفتاری

در این دیدگاه، افسردگی مالیخولیایی به‌عنوان نتیجه تقویت‌های منفی در زندگی فرد در نظر گرفته می‌شود. به عبارت دیگر، اگر فرد به‌طور مداوم با ناکامی‌ها، تنبیه‌ها و کمبود پاداش مواجه شود، احتمال دارد به تدریج دچار افسردگی مالیخولیایی شود. همچنین، رفتارهای منفعلانه و اجتنابی می‌توانند این اختلال را تشدید کنند.

 تشخیص افسردگی مالیخولیایی

انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA) افسردگی مالیخولیایی را به‌عنوان یک نوع اختلال مستقل نمی‌شناسد و آن را بخشی از افسردگی اساسی (MDD) می‌داند. هنگامی که فردی علائم افسردگی و مالیخولیا را نشان می‌دهد، تشخیص داده می‌شود که دچار اختلال افسردگی اساسی با ویژگی‌های مالیخولیایی است. روانشناس معمولاً سوالات زیر را برای تشخیص مطرح می‌کند:

• آیا صبح‌ها مشکل دارید که از رختخواب بلند شوید و روز را شروع کنید؟
• آیا علائم شما معمولاً صبح بدتر می‌شوند یا شب؟
• وضعیت خواب شما چگونه است؟
• آیا الگوی خواب شما تغییر کرده است؟
• یک روز معمولی برای شما چگونه می‌گذرد؟
• آیا روال روزانه شما اخیراً تغییر کرده است؟
• آیا از چیزهایی که قبلاً لذت می‌بردید، هنوز لذت می‌برید؟
• چه چیزی می‌تواند حال شما را بهتر کند؟
• آیا نسبت به گذشته تمرکز بیشتری دارید؟

تشخیص افسردگی مالیخولیایی باید توسط یک روانشناس انجام شود؛ بنابراین از نسبت دادن علائم به خودتان پرهیز کنید و در صورت احساس افسردگی، به یک متخصص مراجعه کنید.

انواع مالیخولیا

انواع مختلف افسردگی مالیخولیایی به شرح زیر است:

روش‌های درمان مالیخولیا

افسردگی مالیخولیایی یکی از شدیدترین و پیچیده‌ترین اشکال افسردگی است و می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. لذا درمان این اختلال از اهمیت بالایی برخوردار است. روش‌های درمانی شامل:

• دارو برای مالیخولیا:
  • پزشکان معمولاً داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs) را برای درمان این نوع افسردگی تجویز می‌کنند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
    • آمی‌تریپتیلین (Elavil)
    • آموکساپین (Asendin)
    • دسیپرامین (Norpramin)
    • دوکسپین (Prudoxin, Silenor, Zonalon)
    • ایمی‌پرامین (Tofranil)
    • نورتریپتیلین (Pamelor)
    • پروتریپتیلین (Vivactil)
    • تریمیپرامین (Surmontil)
• روان‌درمانی
  • روان‌درمانی، که به‌عنوان گفتار‌درمانی نیز شناخته می‌شود، شامل گفتگو با یک روانشناس یا متخصص سلامت روان درباره احساسات، افکار و رفتارهای فرد است. اگرچه این روش همیشه به تنهایی در درمان افسردگی مالیخولیایی مؤثر نیست، ولی به‌عنوان یک روش مکمل در کنار سایر درمان‌ها می‌تواند به پیشگیری از بازگشت علائم کمک کند.
•  گروه‌درمانی
  • گروه‌درمانی به‌عنوان یک روش مشابه روان‌درمانی می‌تواند به کاهش علائم افسردگی مالیخولیایی و جلوگیری از عود آن‌ها کمک کند. در این فرآیند، فرد می‌تواند مهارت‌های زیر را کسب کند:
    • مهارت‌های کنار آمدن با بحران‌ها و رویدادهای استرس‌زا
    • جایگزینی باورهای منفی با باورهای مثبت و سالم
    • بهبود مهارت‌های ارتباطی
    • تقویت مهارت‌های حل مسئله
    • افزایش اعتمادبه‌نفس
    • تقویت احساس رضایت و کنترل بر زندگی
• مالیخولیا در طب سنتی
  • درمان افسردگی مالیخولیایی با استفاده از طب سنتی شامل گیاهان دارویی و روش‌های سنتی به‌منظور تسکین علائم و بهبود وضعیت روانی فرد است. با این حال، مالیخولیا یک اختلال جدی محسوب می‌شود و این درمان‌ها باید به‌عنوان مکملی برای درمان‌های مدرن پزشکی استفاده شوند. برخی از روش‌های سنتی شامل:
    • مصرف گیاهانی مانند زعفران، گل گاوزبان، اسطوخودوس و سنبل‌الطیب
    • استفاده از غذاهای با طبع گرم و اجتناب از غذاهای سرد و خشک
    • ماساژ‌درمانی
    • حمام‌های روغنی با استفاده از روغن‌های گیاهی
• درمان با الکتروشوک (ECT)
  • اگر سایر روش‌های درمانی نتیجه‌بخش نباشند، پزشک ممکن است درمان با الکتروشوک (ECT) را پیشنهاد کند. این درمان به تغییر تعادل شیمیایی مغز کمک کرده و می‌تواند به کاهش علائم افسردگی یاری رساند.

 جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی اختلال مالیخولیا، انواع آن و روش‌های درمانی پرداختیم. امروزه این اختلال به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های اختلال افسردگی اساسی شناخته می‌شود. توجه داشته باشید که در صورت عدم درمان، این اختلال می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد؛ بنابراین در صورت بروز علائم، حتماً به یک روانشناس مراجعه کنید.