مدیریت پیشنگر: رویکردی برای آینده‌نگری و بهره‌برداری از فرصت‌ها
مدیریت پیشنگر یک رویکرد مدیریتی است که با نگاه به آینده و شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها، سناریوهای لازم را طراحی و تدوین می‌کند. این مفهوم، کلید موفقیت در اداره نهادها و سازمان‌هایی است که در محیطی پویا و دنیای پرآشوب فعالیت می‌کنند.
ماکیاولی سال‌ها پیش گفته بود که “پیش‌نگری منافع زیادی به همراه دارد”، اما به چگونگی تقویت قابلیت پیش‌نگری در سازمان‌ها برای کشف فرصت‌ها و اجتناب از غفلت راهبردی اشاره نکرد.
در عصری که تغییرات پیچیده و پیشرفت‌های سریع علمی و فناورانه جریان دارد، پیش‌نگری و کسب مزیت رقابتی راهبردی از اهمیت بسیاری برخوردار است. این امر مستلزم استفاده از ابزارها و تکنیک‌های پیشرفته گردآوری اطلاعات، مدل‌های نوین تصمیم‌گیری و پاسخگویی عملی است. این ابزارها به سازمان‌ها اجازه می‌دهند از اطلاعات راهبردی محیط داخلی و خارجی برای رسیدن به اهداف خود استفاده کنند، از غفلت‌ها اجتناب کنند، بهترین استفاده را از فرصت‌های جدید ببرند و تهدیدهای نوظهور را به فرصت‌های طلایی تبدیل کنند.
اهمیت مدیریت پیشنگر
عدم پیش‌نگری به رویدادها و روندها می‌تواند پیامدهای منفی بسیاری به همراه داشته باشد. مثال‌های برجسته‌ای از بی‌توجهی به پیش‌نگری را می‌توان در سازمان‌های بزرگ مشاهده کرد.
در دهه ۱۹۸۰، شرکت آی‌بی‌ام تغییرات در صنعت را نادیده گرفت و به جای تمرکز بر تجارت رایانه‌های شخصی، وارد بازار ابررایانه‌ها شد. همچنین شرکت جنرال موتورز به علائم بحران انرژی در اواخر دهه ۱۹۶۰ و افزایش جذابیت اتومبیل‌های کوچک و کم‌مصرف ژاپنی توجه نکرد، که این بی‌توجهی باعث کاهش ۳۰ درصدی ارزش سهام این شرکت شد.
شرکت زنجیره‌ای سرس نیز به کار تولید و فروش کالا تنها با مارک تجاری خود ادامه داد، در حالی که مشتریان به دنبال تنوع مارک‌ها و کیفیت بیشتر بودند.
مدل فرآیند تصمیم‌گیری در مدیریت پیشنگر
مدل فرآیند تصمیم‌گیری در مدیریت پیشنگر نمودار گردش اطلاعات داخلی و خارجی را نشان می‌دهد. این مدل در بسیاری از محیط‌های سازمانی با موفقیت به‌کار گرفته شده است. این روش، “الگوی فرآیند تصمیم” نامیده می‌شود و بر رویدادهای نوظهور تمرکز دارد، و به مدیران سازمان امکان ارزیابی و تصمیم‌گیری پیش‌دستانه و به‌موقع پیرامون این موضوعات را فراهم می‌کند.
تشخیص رویدادهای نوظهور
چرخه زندگی یک رویداد در چهار مرحله توصیف می‌شود. بدون پاسخ تجاری مناسب، انتظارات اجتماعی امروز به مسائل سیاسی فردا، نیازهای قانونی روز بعد و جریمه‌های دادگاهی روزهای بعد تبدیل می‌شود. هرچه علائم تغییر بیشتر شوند، اختیارات سازمانی کمتر شده و مسئولیت‌های سازمانی افزایش می‌یابد.
دیده‌بانی و پایش
مدیریت پیشنگر شامل تخمین مدت، جهت، شتاب و فراوانی علائم تغییر است. روندها توصیفاتی از حرکت‌های اجتماعی، فناورانه، اقتصادی، زیست‌محیطی و سیاسی در طول زمان هستند و رویدادها پیشرفت‌هایی هستند که آینده را تغییر می‌دهند.
کاستی‌سنجی در محیط
یکی از ابزارهای تشخیص رویدادها و روندهای مهم، کاستی‌سنجی است که بر نقاط ضعف در رویدادها تمرکز دارد. این روش توسط موسسه تحقیقات بین‌المللی استنفورد در سال ۱۹۷۷ ابداع شد و فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در محیط خارجی را نشان می‌دهد.
سناریوسازی در مدیریت پیشنگر
سناریوها راه‌های ممکن به سوی آینده هستند و به تعیین پیامدهای وقوع یک موضوع از راه‌های مختلف کمک می‌کنند. این سناریوها به رهبران سازمان امکان می‌دهند تأثیرات آینده را بررسی کنند.
کارکردهای مدیریت پیشنگر
بعضی از مهم‌ترین کارکردهای مدیریت پیشنگر عبارتند از:
- اصلاح و نگهداری سامانه اطلاعاتی روندهای راهبردی
- تشخیص و شناسایی موضوعات از منابع متعدد
- سازمان‌دهی، جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات روندها
- تسهیل اقدامات و خط‌مشی گروه‌ها
پایان سخن
هدف این نوشتار توصیف ابزارها و فنون مدیریت پیشنگر و پویش محیطی بود که به سازمان‌ها در پیش‌بینی و شکل‌دهی آینده کمک می‌کند. هنگامی که شورای راهبری موضوعی را مهم تشخیص می‌دهد، مالکیت آن را به بخشی می‌سپارد که می‌تواند از آن آسیب ببیند یا بهره‌مند شود. مدیر ارشد مسئولیت موضوع را برعهده می‌گیرد و تیم عملیات را تشکیل می‌دهد تا راه‌حل‌های مناسبی پیدا کند.