اصطلاحات “مشاور” و “روان‌درمانگر” اغلب به جای یکدیگر به کارمیروند و شباهت‌های زیادی دارند، اما تفاوت‌های مهمی نیز میان آن‌ها وجود دارد. به‌طور کلی، مشاوره بیشتر برای مشکلات خاص و موقعیت‌های ویژه مانند اعتیاد یا سوگواری توصیه می‌شود و معمولاً طی چند هفته تا چند ماه انجام می‌گیرد. در مقابل، روان‌درمانی معمولاً به مسائل گذشته می‌پردازد که ممکن است بر مشکلات فعلی تأثیر داشته باشند و اغلب به مدت طولانی‌تری، از چندین ماه تا چند سال، به شکل مداوم یا دوره‌ای انجام می‌شود. با این حال، در عمل، همپوشانی زیادی بین این دو نوع درمان وجود دارد. شناخت تفاوت‌های بیشتر بین مشاوره و روان‌درمانی می‌تواند در انتخاب نوع درمان مناسب کمک کند.
مشاوره در مقابل روان‌درمانی
هرچند که یک درمانگر می‌تواند هر دو نوع درمان را ارائه دهد، به طور کلی روان‌درمانی به مهارت‌های بیشتری نسبت به مشاوره نیاز دارد. این درمان توسط متخصصان مجرب مانند روانپزشکان، روانشناسان، مشاوران تخصصی یا مددکاران اجتماعی انجام می‌شود. در حالی که یک روان‌درمانگر می‌تواند مشاوره دهد، یک مشاور ممکن است آموزش و تخصص لازم برای انجام روان‌درمانی را نداشته باشد. یک درمانگر می‌تواند مشاوره ارائه دهد و یک مشاور ممکن است به رویکرد روان‌درمانی نیز بپردازد.
مشاوره
اصطلاح “مشاور” به معنای “راهنما” است و به همکاری دو نفر برای حل یک مشکل اشاره دارد. این اصطلاح در زمینه‌های مختلفی مانند مشاوره مالی و راهنمایی معنوی به کار می‌رود. هر فردی که در نقش راهنما فعالیت دارد، ممکن است خود را مشاور بنامد. استفاده از واژه “مشاوره” زمانی که به روان‌درمانی مربوط باشد، صحیح‌تر است.
در حوزه سلامت روان، مشاوره به درمانی نسبتاً کوتاه‌مدت اشاره دارد که بیشتر بر رفتارهای خاص تمرکز دارد. این درمان معمولاً برای مسائل خاصی مانند یک وضعیت مشکل‌دار به کار می‌رود و راهکارهایی برای مقابله و مدیریت بهتر آن ارائه می‌دهد.
در جلسات مشاوره، مشاور به عنوان یک راهنما به فرد کمک می‌کند تا روش‌های مناسب برای مدیریت بهتر زندگی و تغییرات مثبت را بیابد. مشاوران در زمینه‌های مختلفی مانند ازدواج، خانواده، سوگواری، اعتیاد و غیره فعالیت می‌کنند.
روان‌درمانی
روان‌درمانی معمولاً به عنوان درمانی بلندمدت شناخته می‌شود که هدف آن دست‌یابی به بینش عمیق‌تری درباره مشکلات جسمی و عاطفی است. این درمان بیشتر بر فرآیندهای فکری و نقش وقایع گذشته در ایجاد مشکلات کنونی متمرکز است. روان‌درمانی به بررسی و رفع علل عمیق مشکلات فعلی می‌پردازد و هدف آن ایجاد تغییرات ماندگار و توسعه فردی است. در این روش‌های درمانی مختلفی مانند رفتار درمانی شناختی، رفتار درمانی دیالکتیکی، روان‌درمانی روانکاوانه و موارد دیگر استفاده می‌شود.
شباهت‌ها
اگرچه مشاوره و روان‌درمانی تفاوت‌هایی دارند، اما شباهت‌های زیادی نیز میان این دو وجود دارد. در بسیاری از مواقع، مشاوره شامل روان‌درمانی می‌شود و برعکس. شباهت‌های اصلی عبارتند از:
- ایجاد یک رابطه حمایتی و درمانی میان فرد و درمانگر
- مناسب برای طیف وسیعی از افراد، از کودکان گرفته تا بزرگسالان
- کمک به درک بهتر احساسات و رفتارها و بهبود کیفیت زندگی فرد
تفاوت‌ها
اگرچه درمانگران تحصیل‌کرده‌تری مانند روانشناسان و روانپزشکان معمولاً روان‌درمانی انجام می‌دهند، اما برخی از درمانگران ممکن است هر دو نوع درمان را ارائه کنند. تفاوت‌های اصلی میان مشاوره و روان‌درمانی شامل موارد زیر است:
مشاوره
- تمرکز بر مسائل و موقعیت‌های کنونی
- رفع مشکلات و چالش‌های خاص
- درمانی کوتاه‌مدت (چند هفته تا حداکثر ۶ ماه)
- تمرکز بر رفتار و کنش‌های فعلی
- ارائه راهنمایی و پشتیبانی برای یافتن راه‌حل مشکلات
روان‌درمانی
- پرداختن به مشکلات طولانی‌مدت و مکرر
- تحلیل الگوهای زندگی و مسائل کلی
- درمان بلندمدت یا دوره‌ای در طی سال‌ها
- تمرکز بر احساسات و تجربیات درونی
- ممکن است شامل آزمون‌های روانشناسی و تکنیک‌های متنوع مانند رفتار درمانی شناختی باشد
چگونه بین مشاوره و روان‌درمانی انتخاب کنیم؟
در انتخاب نوع درمان، شناخت تفاوت‌ها و همچنین آگاهی از سوابق و روش‌های درمانگر اهمیت بسیاری دارد. گاهی انتخاب روش درمانی به ترجیحات فردی، دسترسی به درمانگر و یا مسائل بیمه مرتبط است. مهم‌ترین موضوع این است که درمانگری را پیدا کنید که بتوانید به او اعتماد کنید. اعتماد به درمانگر یکی از مهم‌ترین عوامل در موفقیت درمان است.
پیش از تصمیم‌گیری، ممکن است لازم باشد چند جلسه با درمانگر ملاقات کنید تا بهتر بفهمید که آیا نیاز به درمان کوتاه‌مدت دارید (که ممکن است با مشاوره مناسب باشد) یا مشکلات گذشته تأثیری در وضعیت فعلی دارند و نیاز به روان‌درمانی دارید.
زمان مناسب برای مراجعه به مشاور
مشاوره ممکن است گزینه مناسبی باشد اگر:
- با مسائل کوتاه‌مدت یا مشکلات خاص مواجه هستید
- می‌خواهید مهارت‌هایی برای مدیریت بهتر استرس و روابط خود یاد بگیرید
- در مراحل تغییرات زندگی هستید، مثل طلاق یا از دست دادن عزیز
- به مشکل اعتیاد گرفتار هستید
- به دنبال کسی هستید که نقش مربی داشته باشد و شما را در یافتن راه‌حل‌های سالم راهنمایی کند
زمان مناسب برای مراجعه به روان‌درمانگر
روان‌درمانگر ممکن است گزینه بهتری باشد اگر:
- مشکلات شما تأثیر زیادی بر زندگی و روابط شما گذاشته
- با مشکلات گذشته دست و پنجه نرم می‌کنید و فکر می‌کنید این مسائل بر وضعیت فعلی شما تأثیر دارند
- با مشکلات مکرر یا مزمن مواجه هستید
- از یک بیماری مزمن جسمی (مانند بیماری‌های خودایمنی یا سرطان) رنج می‌برید که بر وضعیت روحی شما تأثیر گذاشته
- دچار مشکلات روحی مثل اختلال دوقطبی یا اضطراب شدید هستید
- قبلاً به مشاوره رفته‌اید اما با وجود تلاش‌ها، بهبودی حاصل نشده است
مشاوره یا روان‌درمانی برای افسردگی
هر دو روش مشاوره و روان‌درمانی در درمان افسردگی مؤثر هستند. انتخاب بین این دو روش به شدت افسردگی و نوع آن بستگی دارد، اینکه آیا مشکل جدیدی است یا به صورت مکرر یا طولانی‌مدت وجود داشته است.
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ انجام شد، مشخص گردید که مشاوره به همان اندازه‌ی روان‌درمانی در درمان افسردگی خفیف تا متوسط مؤثر است، به‌ویژه زمانی که این نوع افسردگی در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود و قبلاً درمانی روی آن صورت نگرفته است.
با این حال، تحقیقات دیگری در همان سال نشان داد که روان‌درمانی بین‌فردی در نوجوانانی که افسردگی دارند، در کوتاه‌مدت به‌طور قابل‌توجهی مؤثرتر از مشاوره است؛ از نظر کاهش علائم و بهبود عملکرد کلی. بررسی دیگری در سال ۲۰۱۸ بر روی همین گروه نشان داد که در بلندمدت، مشاوره ممکن است تأثیر بیشتری داشته باشد.
برای افرادی که دچار افسردگی شدید و مزمن هستند، روان‌درمانی ممکن است گزینه‌ی مناسب‌تری باشد. در مقابل، افراد مبتلا به افسردگی خفیف تا متوسط احتمالاً با ایجاد یک ارتباط مثبت با درمانگر خود، که بر پایه اعتماد استوار است، از هر دو روش درمانی بهره‌مند خواهند شد. در نهایت، انتخاب بهترین روش به شرایط و ویژگی‌های فردی بستگی دارد که می‌توان با مشورت با درمانگر به آن دست یافت.
چگونه برای ملاقات با مشاور یا روان‌درمانگر آماده شویم؟
چه بخواهید به مشاور مراجعه کنید و چه به روان‌درمانگر، آماده‌سازی پیش از جلسه اولیه می‌تواند تأثیر مثبتی در روند درمان شما داشته باشد. این آمادگی به شما کمک می‌کند تا دلایل مراجعه‌تان را به‌وضوح بیان کنید و همچنین به درمانگر کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا می‌تواند به شما کمک کند یا خیر.
قبل از جلسات، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- هر مسئله، نگرانی یا علامتی که تجربه می‌کنید، حتی اگر به نظر نمی‌رسد مستقیماً مرتبط با دلیل اصلی شما برای مراجعه باشد.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله رویدادهای استرس‌زا یا تغییرات اخیر در زندگی.
- تمامی داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، همراه با دوزهای آن‌ها.
- سؤالاتی که می‌خواهید از درمانگر خود بپرسید.
دلایل متعددی وجود دارد که ممکن است ترجیح دهید به جای مشاوره از روان‌درمانی استفاده کنید یا بالعکس. اما مهم‌ترین اقدام، شروع فرایند درمان است. پیدا کردن درمانگر مناسب ممکن است زمان‌بر باشد و احتمال دارد به چند درمانگر مراجعه کنید تا بهترین گزینه را بیابید. یادتان باشد که شما در این روند حق انتخاب دارید؛ بنابراین نیازی نیست با درمانگری ادامه دهید که احساس راحتی با او ندارید. درمانگران مختلف ممکن است برای افراد متفاوتی مناسب باشند.
چه به مشاور و چه به روان‌درمانگر مراجعه کنید، هر دو می‌توانند در درمان اختلالات مانند افسردگی، اضطراب و وسواس مؤثر باشند.