پرخوری عصبی که با نام بولیمیا (Bulimia) شناخته می‌شود، نوعی اختلال خوردن است که در سال‌های اخیر در میان نوجوانان و جوانان جوامع مدرن بسیار رایج شده است. این اختلال شامل دوره‌های مکرر پرخوری و تلاش‌های مداوم برای جبران آن (مانند پاکسازی) است که می‌تواند سلامت جسمانی فرد را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهد.
علت اصلی این اختلال می‌تواند ناشی از عوامل جسمانی و روانی باشد که منجر به گیر افتادن فرد در چرخه‌ای معیوب از پرخوری و پاکسازی می‌شود. آگاهی بیشتر از چیستی و علائم پرخوری عصبی می‌تواند نقش مهمی در بهبود زندگی مبتلایان به این اختلال و کاهش شیوع آن در جامعه داشته باشد.
اهمیت این موضوع ما را بر آن داشته تا در این مقاله به بررسی علت‌ها، نشانه‌ها و راهکارهای درمانی بولیمیا بپردازیم.
پرخوری عصبی چیست؟
از منظر روانشناسی، پرخوری عصبی یکی از مهم‌ترین اختلالات مرتبط با غذا است. افراد مبتلا به این اختلال، توانایی کنترل اشتها و میزان غذای مصرفی خود را از دست می‌دهند و به دلیل مصرف بیش از حد غذا، ممکن است دچار افزایش وزن شوند. این موضوع می‌تواند منجر به نارضایتی از اندام خود شده و فرد را درگیر احساسات منفی مانند شرم، اضطراب و افسردگی کند.
در این اختلال، فرد پس از پرخوری‌های مکرر، به دنبال راه‌هایی برای جبران این رفتار می‌گردد. این راهکارها معمولاً شامل استفراغ عمدی، استفاده از ملین‌ها، روزه‌داری یا ورزش‌های سنگین می‌شود. فرد مبتلا، علاوه بر احساس گناه و شرم، اغلب دوره‌های پرخوری خود را به‌صورت مکرر تکرار می‌کند.
معمولاً مبتلایان به بولیمیا در کمتر از ۲ ساعت میزان زیادی غذا مصرف می‌کنند و ممکن است حداقل دو بار در هفته این رفتار را تکرار کنند. در موارد شدیدتر، ممکن است پرخوری چندین بار در روز اتفاق بیفتد.
علت‌های پرخوری عصبی
اگرچه علل دقیق این اختلال هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما روان‌شناسان برخی عوامل را به‌عنوان محرک‌های اصلی بولیمیا در نظر گرفته‌اند. این عوامل عبارت‌اند از:
- وراثت و عوامل ژنتیکی
- افکار منفی و الگوهای ذهنی ناکارآمد
- فشارهای روانی و احساسات منفی
- کمال‌گرایی و توقعات بیش از حد از خود
- فشارهای اجتماعی برای داشتن ظاهری خاص
- تأثیرات رسانه‌ها و تبلیغات بر ایده‌آل‌سازی لاغری
- مشکلات روحی مانند افسردگی و اضطراب
- تجربه شرایط استرس‌زا یا آسیب‌زا در محیط
این موارد می‌توانند باعث شوند فرد درگیر یک چرخه‌ی ناسالم از پرخوری و تلاش برای جبران آن شود.### پرخوری عصبی چگونه است؟
افراد مبتلا به پرخوری عصبی، به طور معمول احساس گرسنگی واقعی را تجربه نمی‌کنند. اگر احساس می‌کنید که گرسنگی شما با ویژگی‌های زیر همراه است، ممکن است به پرخوری عصبی دچار باشید و لازم است پیش از اینکه به عادت بیش از حد غذا خوردن دچار شوید، با یک روانشناس مشورت کنید. ویژگی‌های اصلی این اختلال عبارت‌اند از:
- ظهور ناگهانی گرسنگی شدید:گرسنگی به طور غیرمنتظره و به شدت ناگهانی بروز می‌کند.
- عدم صبر برای رفع گرسنگی: نیاز به غذا فوری و بدون تأخیر است.
- تمایل به خوردن یک نوع غذای خاص: در دوره‌های خاص، میل به مصرف یک نوع غذای مشخص وجود دارد.
- احساس گرسنگی پس از خوردن: حتی پس از غذا خوردن و سیر بودن، احساس گرسنگی ادامه دارد.
- گرسنگی در واکنش به موقعیت‌های عاطفی: معمولاً پس از تجربه موقعیت‌های ناراحت‌کننده یا استرس‌زا، احساس گرسنگی شدید ایجاد می‌شود.
علائم پرخوری عصبی
نشانه‌های اختلال بولیمیا به طور کلی شامل رفتارهای خاصی است که می‌تواند به وضوح قابل شناسایی باشد. از جمله این علامت ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
علائم فیزیکی
- فرسایش مینای دندان: آسیب به مینای دندان به دلیل استفراغ مکرر.
- حساسیت دندان‌ها: افزایش حساسیت دندان‌ها به گرما و سرما.
- تورم گونه‌ها یا خط فک: تورم ناشی از استفراغ مکرر.
- مشکلات گوارشی: مشکلاتی مانند یبوست یا رفلاکس معده.
- جای زخم یا خراش روی انگشتان: زخم‌ها یا خراش‌ها ناشی از تمایل به تحریک گلو برای استفراغ.
- کم‌آبی بدن:علائم ناشی از کم‌آبی بدن به دلیل استفراغ یا مصرف زیاد ملین‌ها.
- قرمزی چشم‌ها: قرمزی و تورم چشم‌ها از استفراغ مکرر.
- ضعف عضلانی و سردرد: ضعف و سردرد به دلیل عدم تعادل مواد مغذی.
- سیکل قاعدگی نامنظم:اختلال در دوره‌های قاعدگی به دلیل مشکلات تغذیه‌ای.
- گلودرد مکرر و زخم دهان: گلودرد ناشی از استفراغ مکرر و زخم‌های دهان.
علائم رفتاری
- پنهان کردن غذا: تلاش برای مخفی کردن مقدار زیاد غذا خوردن.
- بیش از حد غذا خوردن در یک وعده: خوردن مقدار زیادی غذا در یک زمان کوتاه.
- سرقت غذا: سرقت غذا از دیگران یا از مکان‌های عمومی.
- مصرف دائم قرص‌های ملین یا دیورتیک‌ها: استفاده مداوم از ملین‌ها برای جلوگیری از اضافه وزن.
- رعایت رژیم غذایی سخت: رعایت رژیم‌های سخت و غیرمعقول و سپس خوردن بیش از حد پس از آن.
- دوش گرفتن یا دستشویی رفتن بعد از غذا:تلاش برای جبران غذا خوردن از طریق دوش گرفتن یا رفتن به دستشویی.
علائم روانشناختی
- افسردگی: احساس افسردگی و کاهش انرژی.
- اضطراب شدید:اضطراب و نگرانی بیش از حد.
- انتقاد شدید از خود:احساس خودانتقادی و عدم رضایت از بدن.
- نوسانات خلقی: تغییرات ناگهانی در حالت روحی.
- تحریک‌پذیری بالا: حساسیت و تحریک‌پذیری زیاد.
- نیاز به تایید از دیگران: نیاز مداوم به تایید و تأیید دیگران.
- احساس نداشتن کنترل: احساس عدم کنترل بر روی رفتارهای غذایی.
- اعتماد به نفس ضعیف: عدم اعتماد به نفس نسبت به ظاهر و اندام خود.
شناسایی این علائم و رفتارها می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثرتر کمک کند. اگر با این ویژگی‌ها مواجه شدید، مشاوره با یک متخصص بهداشت روان می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
چه کسانی در معرض اختلال بولیمیا قرار میگیرند؟
اختلال بولیمیا می‌تواند در هر سن و جنسیتی رخ دهد، اما احتمال ابتلا به آن در زنان و دختران جوان بیشتر است. پژوهشگران همچنین نشان داده‌اند که این اختلال ممکن است در کودکان نیز بروز کند، به ویژه به دلیل مشکلات خانوادگی و فشار ناشی از مقایسه مداوم وزن و شکل بدن خود با دیگران. با این حال، پرخوری عصبی به طور خاص در نوجوانان رایج‌تر است. نوجوانانی که با مشکلاتی مانند افسردگی، اعتیاد به مواد مخدر، اختلالات اشتها و دیگر اختلالات روانی دست و پنجه نرم می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بولیمیا هستند.
به طور کلی، افرادی که در خانواده‌هایشان سابقه این اختلال وجود دارد، یا از اعتماد به نفس پایین رنج می‌برند و به اختلالات روانی مانند اختلال اضطراب و نوسانات خلقی دچارند، باید بیشتر مراقب باشند.
اختلال بولیمیا چگونه بر سلامتی تاثیر می‌گذارد؟
عدم تشخیص و درمان به موقع اختلال بولیمیا می‌تواند منجر به مشکلات جدی جسمی و روانی شود، از جمله:
- مشکلات کلیوی: ناشی از کم‌آبی بدن و استفاده مداوم از ملین‌ها.
- فرسایش دندان‌ها: آسیب دائمی به مینای دندان‌ها و بیماری‌های لثه به دلیل استفراغ مکرر.
- کاهش میل جنسی:کاهش تمایل جنسی به علت مشکلات جسمی و روانی.
- آسیب به معده و روده:مشکلات گوارشی و آسیب به سیستم هاضمه.
- مشکلات قلبی و عروقی: نارسایی قلبی، آریتمی و دیگر مشکلات قلبی.
- اختلال در سیکل قاعدگی: بر هم خوردن دوره‌های قاعدگی و تأخیر در پریود.
- مشکلات گلو و تارهای صوتی: آسیب به گلو و تارهای صوتی از استفراغ مکرر.
- رفتارهای پرخطر: تمایل به خودآسیبی و افکار خودکشی.
- اعتیاد به مواد مخدر یا الکل: احتمال اعتیاد به مواد مخدر یا الکل.
- اختلالات روانشناختی:افسردگی، اضطراب، اختلال وسواس فکری، اختلال شخصیت یا اختلال دوقطبی.
- کاهش اعتماد به نفس: مشکلات در روابط فردی و کاهش اعتماد به نفس.
روش مقابله با پرخوری عصبی
مقابله با اختلال بولیمیا به بهترین نحو شامل مراجعه به متخصص تغذیه و تغییر سبک غذایی است. در کنار درمان‌های روانشناختی و روانپزشکی، مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌تواند به اصلاح عادات غذایی و جایگزینی رفتارهای پرخوری با عادات سالم کمک کند. همچنین، مصرف منظم حجم مناسب غذا در وعده‌های غذایی و عدم حذف وعده‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. متخصص تغذیه می‌تواند شما را در این مسیر یاری کند و به بهبود کیفیت زندگی شما کمک نماید.
درمان پرخوری عصبی
پرخوری عصبی می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامت جسمی وارد کند و به همین دلیل، درمان آن باید در اولویت قرار گیرد. متخصص سلامت روان معمولاً درمان مناسب را بر اساس شدت اختلال و عوارض آن انتخاب می‌کند که شامل روش‌های زیر است:
- روان‌درمانی
- یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان پرخوری عصبی، روان‌درمانی است که به صورت فردی، خانوادگی یا گروهی انجام می‌شود. انواع مختلف روان‌درمانی که در این زمینه کاربرد دارند، عبارتند از:
- درمان شناختی‌رفتاری (CBT): این روش به بیمار کمک می‌کند تا نگرش‌ها و افکار منفی خود درباره ظاهر و بدنش را شناسایی و اصلاح کند. CBT به فرد کمک می‌کند تا رفتارهایی مانند استفراغ عمدی را کاهش دهد و در نهایت کنار بگذارد.
- رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT): این روش به عنوان تکمیل‌کننده CBT عمل می‌کند و به فرد در کنترل احساسات منفی و هیجانات کاذب کمک می‌کند.
- روان‌درمانی مبتنی بر خانواده (FBT): این نوع درمان به صورت خانواده‌محور انجام می‌شود، به این معنی که خانواده فرد مبتلا نقش مهمی در نظارت بر تغذیه و رفتارهای غذایی او دارد. این درمان ادامه می‌یابد تا زمانی که فرد قادر به مدیریت وعده‌های غذایی و حجم آن‌ها باشد.
- یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان پرخوری عصبی، روان‌درمانی است که به صورت فردی، خانوادگی یا گروهی انجام می‌شود. انواع مختلف روان‌درمانی که در این زمینه کاربرد دارند، عبارتند از:
- دارو درمانی
- داروی فلوکستین که تأیید شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا است، برای درمان پرخوری عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فلوکستین، که از گروه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین است، معمولاً برای درمان افسردگی تجویز می‌شود و به عنوان یکی از داروهای مؤثر برای پرخوری عصبی شناخته شده است.
پیشگیری از پرخوری عصبی
برای جلوگیری از ابتلا به پرخوری عصبی، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- باور کنید که حفظ وزن سالم مهم است و زیبایی اندام نباید به ارزش‌گذاری بالا تبدیل شود.
- وعده‌های غذایی را به طور منظم و با حجم مناسب مصرف کنید.
- از بحث‌های مداوم درباره وزن در خانه خودداری کنید و بیشتر بر روی سبک زندگی سالم تمرکز کنید.
- از رژیم‌های لاغری سختگیرانه و غیر اصولی پرهیز کنید.
- در صورت مشاهده علائم اولیه، به روانشناس مراجعه کنید تا از پیشرفت اختلال جلوگیری شود.
- از تکنیک‌های آرام‌بخش مانند تنفس عمیق، یوگا و مدیتیشن برای کاهش اضطراب و فشار روانی استفاده کنید.
راهنمای مراجعه به پزشک
پرخوری عصبی، یا بولیمیا، اختلالی است که عوامل روانی، عاطفی و اجتماعی در بروز آن نقش دارند. درمان این اختلال نیازمند همکاری با متخصص سلامت روان برای شناسایی و اصلاح الگوهای فکری و رفتارهای منفی است. همچنین، تکنیک‌های مدیریت استرس و مهارت‌های مقابله‌ای می‌توانند به افراد کمک کنند تا با عوامل محرک و احساسات منفی خود کنار بیایند.