مشاوره اعتیاد نوجوانان شامل مجموعه‌ای از روش‌های تخصصی است که به نوجوانانی که دچار سوء مصرف مواد شده‌اند، کمک می‌کند تا این مشکل را مدیریت کرده و به ترک مواد بپردازند. طبق گزارش خبرگزاری‌های مختلف، در سال ۱۴۰۲ مصرف دخانیات در میان نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله در ایران حدود ۱۳ درصد افزایش یافته است. علاوه بر این، مصرف مواد مخدر در بین دختران نوجوان ایرانی با رشد ۱۳۳ درصدی مواجه بوده است.
با توجه به این آمار نگران‌کننده، مشاوره برای پیشگیری، مدیریت و ترک اعتیاد نوجوانان از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه این مطلب، به بررسی علل اعتیاد در نوجوانان، روش‌های درمان و چگونگی فرآیند مشاوره اعتیاد می‌پردازیم.
دلایل اعتیاد در نوجوانان
نوجوانان به دلایل مختلف از جمله محیطی و ژنتیکی ممکن است به اعتیاد مبتلا شوند. برخی از عوامل محیطی موثر بر این مشکل شامل موارد زیر هستند:
- حضور بزرگسالانی در اطراف نوجوان که دچار سوء مصرف مواد مخدر یا الکل هستند.
- بودن در گروه دوستانی که مواد مخدر یا الکل مصرف می‌کنند.
- نداشتن مهارت‌های اجتماعی کافی، مانند ناتوانی در «نه» گفتن، اضطراب و کمرویی.
- دسترسی آسان به مواد مخدر در محیط‌های مانند مدرسه.
- عدم نظارت والدین.
همچنین، تحقیقات نشان می‌دهند که برخی ژن‌ها تا ۶۰ درصد احتمال ابتلا به اعتیاد را افزایش می‌دهند. عوامل بیولوژیکی موثر بر اعتیاد شامل موارد زیر هستند:
- ابتلا به بیماری‌های روانی یا جسمی مانند اضطراب و افسردگی.
- وجود سابقه اعتیاد به مواد مخدر یا الکل در اعضای خانواده.
علائم اعتیاد در نوجوانان
برخی از علائم اعتیاد در نوجوانان عبارت‌اند از:
- تغییرات رفتاری نظیر نوسانات خلقی شدید، تحریک‌پذیری و کناره‌گیری از خانواده و دوستان.
- افت تحصیلی، مانند کاهش ناگهانی نمرات و از دست دادن علاقه به فعالیت‌های مدرسه.
- تغییرات ظاهری، از جمله کاهش یا افزایش وزن و بی‌توجهی به بهداشت فردی.
- از دست دادن علاقه به سرگرمی‌ها و فعالیت‌های لذت‌بخش گذشته.
- رفتارهای پنهانی مانند مخفی کردن مصرف مواد.
- اختلال در قضاوت و انجام کارهای پرخطر بدون توجه به عواقب آن.
- بروز علائم تحمل و ترک.
مداخله سریع و دریافت درمان مناسب نقش حیاتی در جلوگیری از اثرات منفی اعتیاد در نوجوانان دارد. اگر متوجه مصرف مواد در فرزند نوجوان خود شده‌اید، توصیه می‌شود که هر چه سریع‌تر به یک مشاور متخصص در زمینه اعتیاد نوجوانان مراجعه کنید.
مشاوره اعتیاد نوجوانان فرآیندی تخصصی است که به نوجوانان کمک می‌کند تا با مشکلات این دوران حساس کنار بیایند و به جای پناه بردن به مواد مخدر، راه‌حل‌هایی مناسب برای مسائل زندگی خود پیدا کنند. شاید این سوال برای شما پیش آمده باشد که مراحل مشاوره اعتیاد نوجوانان چگونه پیش می‌رود. این مراحل به شرح زیر است:
- ارزیابی اولیه
- در آغاز، مشاور وضعیت فعلی نوجوان، پیشینه پزشکی و سلامت روان خانواده او را مورد بررسی قرار می‌دهد. این ارزیابی به مشاور کمک می‌کند تا الگوهای مصرف مواد نوجوان را شناسایی و یک برنامه فردی مناسب برای ترک مواد تدوین کند.
- برقراری ارتباط با نوجوان
- ارتباط با نوجوانان معمولاً چالش‌برانگیزتر از بزرگسالان است. مشاوران سعی می‌کنند با ایجاد فضایی صمیمی، اعتماد نوجوان را جلب کنند تا او با راحتی درباره احساسات و دلایل مصرف مواد صحبت کند.
- درمان سرپایی
- برای نوجوانانی که شدت اعتیاد آن‌ها کمتر است، درمان سرپایی پیشنهاد می‌شود. این نوع درمان به نوجوانان این امکان را می‌دهد که در خانه به روند درمان ادامه داده و به‌طور منظم در جلسات مشاوره شرکت کنند. در این مرحله ممکن است سم‌زدایی نیز بسته به شرایط نوجوان انجام شود.
- بستری در بیمارستان
- اگر اعتیاد نوجوان شدید باشد، مشاور بستری شدن او را در بیمارستان توصیه می‌کند. در بیمارستان سم‌زدایی تحت نظر پزشکان انجام می‌شود و جلسات مشاوره نیز در همان مرکز درمانی برگزار می‌شود.
- روان‌درمانی
- روان‌درمانی بخش مهمی از درمان اعتیاد نوجوانان است. مشاوره در این بخش به سه صورت انجام می‌شود:
- مشاوره فردی: یکی از روش‌های موثر مشاوره فردی، درمان شناختی-رفتاری (CBT) است که به نوجوان کمک می‌کند تا الگوهای منفی زندگی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را به الگوهای مثبت تبدیل کند.
- مشاوره خانوادگی: نوجوانانی که دچار اعتیاد شده‌اند اغلب در روابط خانوادگی خود با مشکلاتی مواجه هستند. در این روش، مشاوران با رویکرد خانواده‌درمانی به بهبود روابط بین نوجوان و والدین کمک می‌کنند.
- مشاوره گروهی: حمایت همسالان، به ویژه کسانی که تجربه مشابهی داشته‌اند، می‌تواند برای نوجوانان مفید باشد و آن‌ها را در فرآیند ترک اعتیاد یاری کند.
- روان‌درمانی بخش مهمی از درمان اعتیاد نوجوانان است. مشاوره در این بخش به سه صورت انجام می‌شود:
- دارودرمانی
- در برخی موارد، مشاوران ممکن است برای تسریع روند درمان دارو تجویز کنند. همچنین اگر نوجوان با مشکلات روانی مانند افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کند، ممکن است داروهای خاصی برای مدیریت این اختلالات پیشنهاد شود. برخی از داروها شامل:
- بوپروپیون (Bupropion)
- نالترکسون (Naltrexone)
- متادون (Methadone)
- بوپرنورفین (Buprenorphine)
- در برخی موارد، مشاوران ممکن است برای تسریع روند درمان دارو تجویز کنند. همچنین اگر نوجوان با مشکلات روانی مانند افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کند، ممکن است داروهای خاصی برای مدیریت این اختلالات پیشنهاد شود. برخی از داروها شامل:
- پیگیری و مراقبت‌های پس از درمان
مراقبت‌های بعد از درمان شامل پیگیری منظم وضعیت نوجوان و ارائه برنامه‌های خودیاری است. این مرحله به نوجوان کمک می‌کند تا از ایجاد عادت‌های مخرب جدید جلوگیری کند و چالش‌های آینده را بدون رجوع به مواد مخدر مدیریت کند.
سوالات مشاوره اعتیاد نوجوانان
پیش از آغاز فرآیند مشاوره، روانشناس یا مشاور با پرسیدن مجموعه‌ای از سوالات از نوجوان مبتلا به اعتیاد، وضعیت و دلایل او را مورد بررسی قرار می‌دهد. لیست زیر شامل نمونه سوالات است که در این جلسات مطرح می‌شود:
نتیجه‌گیری
در این متن، روند مشاوره اعتیاد نوجوانان مورد بررسی قرار گرفت. اگر شما یا فرزندتان با مشکل اعتیاد مواجه هستید، توصیه می‌شود که در اسرع وقت به یک مشاور متخصص مراجعه کنید.